Survetsch a Golgata 1980

Teater a Rueras (GR 23-3-1980)

Ponderaziuns introducentas
Il schabetg de Golgota, succedius a Gerusalem avon prest duamelli onns e rapportaus dals evangelists, ha dapi lezs dis adina fatg patertgar ils carstgauns. Ils cartents cristans ha el envidau alla meditaziun ed all’oraziun.
La fantasia dils artists ha el endridau alla creaziun de nundumbreivlas ovras artisticas: ella musica, ella pictura e sculptura, ella litteratura. Ina cultura reha sut il tetel: passiun. E mai vegnan ils carstgauns a vegnir unfis de s’entupar cun quellas scenas, mai san els ir sperasvi senza esser tuccai e muentai. Il misteri ei pli profunds che tut ils onns e dis. Tals patratgs pon sedestadar en nus els dis vegnents della Passiun cu nus celebrein ella liturgia dils dis sogns il cumiau cul pitir e murir de Jesus de Nazaret cun tut sia scenaria.
Semegliontas reflexiuns pon era haver muentau ils acturs della gruppa de teater de Rueras cu els han elegiu e schizun translatau aposta (Venzin Hubert) il toc «Survetsch a Golgota» per presentar quel l’emprema ga per Venderdis Sogn ed ulteriuras gadas en l’jamna de Pastgas.
Igl autur dil toc, Marcel Dornier, ha giu queidas de schar luvrar sia fantasia vid la figura dil Giudas. Il toc savess era senumnar «Giudas». Ella raquintaziun biblica ei la figura de Giudas curclada diltuttafatg da tragica. Enzaco schai sin ella l’umbriva dil plaid misterius de Jesus: per quel fuss ei meglier sche el fuss buca naschius.
Auters aspects
La fantasia digl autur creeseha per Giudas ina reit de muments socials e de persunas che influenzeschan quei carstgaun. Egl intern de quei carstgaun dinmnic che tscherca pissiunadamein la verdad dessegna el ina battaglia denter cardientscha e dubi, denter intelletg e sentiment, denter sauna raschun ed emoziun. Ei patertgar tissi? Quei daventa buca senza recaltgar egl aspectatur simpatia per il disgraziau. Eis ei tradiu memia bia dil toc cun dir che igl autur metta en bucca al Cristus murent vid la crusch sco otgavel sogn vierv il plaid de perdunament per Giudas? In auter detagl che dat al toc tut speciala dimensiun ei il fatg che la dunna de Giudas spetga in affon cu Giudas miera. Giudas miera buca ora. Enzaco quet’ins de stuer far cheu la damonda: co vegnin nus a frida oz cun sia ierta, en nus?
Persunas e schabetgs della fantasia fan il toc vivs e provoconts. Per la bibla vala la verdad: tgi che legia ni teidla la bibla senza sesentir sez tuccaus e midaus, lez legia e teidla ella falliu. Il medem duess valer era per in giug biblic. Quel vul franc neu dagl autur sco neu dals acturs esser annunziaziun, evangeli.
Engaschi per in bien intent
Che ina gruppa de giuvens acturs laics semetta lla stentusa lavur per presentar il «Survetsch a Golgota» ei enzatgei admirabel e mereta cumpliment, cunzun en in temps nua che ei drova ton per engaschar carstgauns en la direcziun de cultura. Il pli grond avantatg vegnan ils giugadurs sezs ad haver el senn de formaziun e satisfacziun e muort lur survetsch al pievel.
Mo era franc Vus aspectaturs vegnis ad esser enrihi e stimulai sche Vus spargneis ord Vies urari quell’uriala per ir a Rueras a teater. Vus essas tuts envidai cordialmein. Quei seigi aunc remarcau. Il recav della acziun va en favur dils carstgauns fugitivs sin nies mund (Schweizerische Flüchtlingshilfe}.

Teater a Rueras (GR 9-4-1980)
Il temps da Pastgas ei sco adattaus en nos vitgs per dar concerts e schizun teaters. Duront uras ed uras ein ins sepreparai cun exercitar e modular, seigi quei en cant, musica, tocs humoristics e teaters, per aschia saver porscher al publicum interessau in per uras da recreaziun e deletg. Suenter il liung temps d’unviern fa quei segir bein ad in e scadin!
La gruppe da teater da Rueras ha era entschiet avon entgin temps ad emprender teater. Il toc senumna: «Survetsch a Golgata». Igl ei in drama en 5 acts da Marcel Dornier, translataus en romontsch da Hubert Venzin, Rueras. Il toc ei sco adattaus per l’jamna sontga e per il temps da Pastgas. Sur dil cuntegn sco tal eis ei gia stau scret ella GR. Perquei s’abstraheschel jeu da quel e dun pli bia peisa ad autras caussas.
Al translatader dil toc, Hubert Venzin, san ins mo frar in compliment. Il translatar endretg ei buc enzatgei che va aschi lev e segiramein astg’ins buca esser memia ligiai vid il text sco tal, pertgei nies lungatg ei tut auters ch’il tudestg. Il giuven Hubert ha capiu oreifer da dar al toc sco tal il ver suer ed era anflau fetg bialas expressiuns romontschas e tuttina per in e scadin fetg capeivlas. Contas uras ch’el ei staus vid quella lavur san ins strusch s’imaginar. Bravo Hubert, hagies vinavon la curascha d’interprender talas lavurs, ei vala segir la peina.
La gruppa da teater da Rueras, sut la capavla reschia dil hab dil translatur, Duri Battesta Venzin, ha schau ora cups e purschiu als aspectaturs in teater da vaglia. Ins ha saviu seperschuader ch’ei ha aunc buns talents da far teater en nos vitgs. In e scadin ha dau sia rolla stupent. In compliment special al capo giugadur «Giudas». El era naturalmein ella materia ed ha dau grondius sia rolla. Tier in tal drama che ha els emprems acts forsa empau paucas acziuns, ein il lungatg e la pronunzia fetg impurtonts. La pronunzia ei stada fetg clara e bein capeivla, quei che secapescha buc adina da sesez, nua ch’ei vegn resdau schiglioc dialect tuatschin. Ils bellezia costums han dau agl aspectatur il sentiment dil temps da Jesus cun ses apostels. Las bialas culissas e la sempla sminca han fatg impressiun ad in e scadin. Sch’ins drova il superlativ tier tal drama, eis ei buca surfatg.
Al regissur, sco a tuts giugadurs e giugaduras, snh ins mo gratular per la buna prestaziun. Segir ha ei duvrau bia uras da lavur e sacrifeci. Remunerar tala lavur san ins sulettamein entras esser fervent aspectatur d’in tal drama. Che quella remuneraziun semuossi era duront la davosa producziun da venderdis proxim cun ina sala fullanada, san ins giavischar da cor alla gruppa da teater da Rueras.
N.V.

Buna prestaziun dramatica a Rueras (Gasetta Romontscha dils 25 d’avrel 1980)
Impressiun
(Corr.) Igl ei nuota ton ditg ch’ils da Rueras han tratg per la davosa gada la tenda da lur palancau dramatic enteifer la sesiun da teater digl unviern 1979/80. Els han astgau far quei cun bien sentiment ed oravontut per cumpleina satisfacziun. Nus essan stai surstai dlla gronda e biala prestaziun dramatica. «Survetsch a Golgata» ei in drama che pretenda bia. Bien sentiment dramatic, linguistic e litterar dil regissur. Davart ils giugadurs pazienzia e lavur endinada. Ch’ils da Rueras han – malgrad l’aulta sesiun da sport d’unviern che carmala e giavina – surmuntau tuts quels facturs pretensius dil teater, gliez ha fatg smarvegliar buca pauc. In cumpliment! Quei era en num dalla «Uniun dramatica cantunala».

Il drama sco tal
Cun l’elecziun d’in’ovra da Marcel Dornier han ins gia fatg in grond ughetg. Il toc ei grevs. Dornier tschenta grondas pretensiuns, buca sco biars en emprema lingia sill’acziun dil drama sco tal, mobein sin l’aczinn dil singul giugadur. Ins sa dir figurativamein: Buca mo la fuorma dil motiv, mobein era las differentas colurs dattan rexpressiun dil mosaic. Dornier plaida cun in lungatg che sto facticamein vegnir ord igl intern digl actur e che flessegia buca mo encunter il congiugadur, mobein penetrescha en quel ed effectuescha ord igl intern da lez la cunterreacziun. Pia reflexs da patratgs e sentiments interns. Tschontschas ed acziuns imitadas fussen buca bein da casa en in drama da Dornier.
Il drama «Survetsch a Golgata» ha per scopo da representar dramaticamein las furias e controversas da carstgauns che vegnan confruntai cul problem religius. Oravontut Giudas Iscariot, perschuadius dalla ductrina ed ideologia da siu Jesus, vegn anetgamein confruntaus cun auters meinis e cussegls. Quei schizun da glieud che stattan ad el fetg datier. Cheu entscheiva in cumbat intern sin l’auter. Per tuts ils acturs ha ei pia num dramatisar lur sentiment, patratgs e cumbats interns. Ina sparta che Marcel Doenier ha adina en ses tocs e che ei per ils giugadurs buca adina leva da sligiar. A Rueras ei quei fatg denton reussius detg bein.

Il far teater sco tal
Ins sto bein dir d’aunc haver viu negliu in drama daus perfetg. Tgei fuss lu perfetg cura ch’ins astga adina puspei constatar tons tgaus e tons meinis. Fetg impurtont eis ei che l’aziun dil giugadur creschi cun la tensiun dil text.• Ina entschatta perschuadenta gida bein leutier e tschaffa igl aspectatur. Meinsvart ha l’entira acziun pitiu in stel muort munconza da plaz sin tribuna. Tecnicamein ein ils problems vegni sligiai elegant. Cant e musica han giu effect fetg positiv. In factur impurtontissim ei che scadin giugadur tegni atras sia lingia ton partenent il s’exprimer sco en sia acziun. Tscheu e leu han ins sentiu carschaments en quei grau che ein lu stai suandai da digrens. In fatg ch’ins sa adina puspei constatar sin nossas tribunas. Gartegiadas trasatras ein las gesticulaziuns stadas. Igl ei stau in deletg da veser co ils giugadurs luvravan cul maun adequat al text. In schit tec pli grev ei la mimica.
Dar neu l’expressiun dalla fatscha congruentamein cul cuntegn dalla damonda, gliez ei hanau – sch’ins vul buca surfar. Igl ei secapescha buca nies intent da parter ora laudavaglias a singuls acturs; denton partenent mimica e gesticulazinn sco era la tschontscha havein nus nudau oravontut en certs monologs da Giudas entgins passus ch’ein stai perfetgs. La detta tremblava senza vuler e la fatscha tradeva la problematica e la desperaziun. Absolut silenzi en sala! Quei ei clar!

Lungatg
Era quel gioga el teater ina gronda rolla. Beinenqualgadas ei il lungatg local beindaus. Autras gadas tschenta el forsa memia ferms accents ed ins discuora ord tals motivs tscheu e leu memia spert. La translaziun – ord la plema da Hubert Venzin – che ha era giugau la rolla dil Giudas Iscariot, ei buna. Aschia ei igl arcun dallas translaziuns romontschas s’enrihius per ina buna ovra dramatica. Nus sperein bugen che Hubert Venzin tschaffi danovamein la plema e vegni buca unfis.

Conclusiun
Igl intent da questas lingias ei da confruntar nies pievel en general cun entgins patratgs da teater. Ellas vulan stimular el d’ira a mirar teater. Ei vegn aunc oz fatg stedi teater ed ei vegn era fatg bein teater. Ils da Rueras ein sedai gronda breigia. Els han taccau in grev toc e dumignau quel oreifer. Ins ha giu il sentiment ch’ei existi a Rueras ina buna gruppa da teater. A giugaduras, a giugadurs sco era al regissur, Duri Battesta Venzin, seigi fatg en quest liug in cumpliment. Lein sperar che la tenda dalla tribuna da Rueras sesarvi puspei cun • la proxima caschun. Las premissas ein avon maun!
A.H.

………