Vocabulari tuatschin

VidluvrarVocabulari audio-digital
dil dialect da Tujetsch – dapli

La val ha cun sia situaziun geografica formau duront tschentaners ina vallada isolada, quei oravontut igl unviern. Aschia ei era il lungatg seformaus ad in dialect, il patua da Tujetsch. Ni, il dialect tuatschin ei aunc il rest dil vegl lungatg romontsch discurrius ella Surselva. Muort l’isolaziun eis el semantenius ed ei oz l’atgnadad essenziala dils Tuatschins.
Quei project ha la finamira dad inventarisar, da conservar il patua da Tujetsch en sia fuorma actuala. Pliras persunas, plaidan il plaid e fuorman cun quel ina construcziun. Previu ei era da registrar texts pli liungs, cuortas historias ni eveniments.

Plaid Tuatschin
Pronunzia Construcziun
alzar  uza    
amitg  amitg    
anen  anain  wavanen wavEl vo puspè anain.
anguoscha  anguescha    
ansiel  ensegl    
arbagia  arbagia    
ardiment  ardimain  wavardiment wavEl o el detg ardimain.
arpegiar  erpegiè    
asch  aisch    
aschi  usché    
aschia  uscheia    
ault  aut    
aunghel  aunghel  wavaunghel wavMira tge bi aunghel!
avon  avaun  wavavon wavJu sun avaun baselgia.
baditschun  badetschun    
bargir  bargi    
bastiment  bastimain    
bein  begn  wavbein wavQuei fo bégn.
bia  biè    
biadi  beadi  wavbiadi  
biara  bièra    
biars  bièrs    
bien  bien    
bitschar  betschè   La mumma betscha egl uffaun.
brenta  brainta   El pur porta la brainta.
briec  briec    
brutg  brui    
buca

 betga

   
bucca

 bucca

   
buccada  butgèda   Igl affon maglia ina buccada paun.
bugen  ugen    
bugnar  bugnè    
buis  guis    
buliu  buliu   Egl um enquera bulius.
bunamein  bunamain    
buorsa  bursa    
buora  bura    
calger  calgè    
caltschiel  caltschegl    
calun  calun    
camin  tgamin    
caminada  tgaminada    
candalier  candaleir   La calustra schubregia il candalier.
car  tger   Quei ski ei ualti cars.
cargar  cherge   Il manual carga la carretta.
carschientscha  carschientscha   Il graun ha ina buna carschientscha.
carstgaun  carstgaun   Nus essan tuts carstgauns.
casa  tgesa   Jeu mon a casa.
caschiel  caschiel    
caschun  caschun    
catschar  catschè   Il vadler catscha ils vadials.
caultschas  tgautschas    
caura  tgaura    
cheu  co   Cheu ei nuot da far.
clutschiera  clutscheira   La clutschiera sesa sils ovs.
colur  culur    
comba  tgomba    
combra  tgombra    
consequenza  consequenza   Quei ha grevas consequenzas.
criec  criec    
cugliada  cuglièda    
cuntents  cuntians    
cuolm  cuelm    
cuolpa  cuelpa    
cuort  cuert    
cuosta/custar  cuesta    
cuoz  cuez    
cusadira  cusadira    
cusrin  cusarin    
dadens  dedains    
denter  dianter    
denteren  diantarain    
dents  dians    
di  de    
diesch  deisch    
Dieus  Diu    
differenza  diferenza    
duer  duai    
dumengia  dumengia    
dumiec  dumei    
ei  è    
ein  ain    
emplenir  empleni    
empristar  emprestè    
en  ain    
enconuschent  enconuschaint    
endadens  aindedains    
endamen  endemain    
endirar  endira    
ensemen  ensiamen    
enta  ainta    
entrar  entra    
envidar  envida    
enzatgei  enzatgéi    
eri  ari    
fai  fo    
fel  fèl    
fermar, fermein  ferma, fermain    
finiastra  fenestra   Siara la finiastra!
fiera  feira    
figliel  feglegl    
flugi  flugi    
fontauna  fontauna    
freid  fraid    
fundament  fundamain    
fuorcla  furcla    
fuorn  furn    
gada  ieda    
gartegiar  gartegiè    
gassa  giassa    
Gediu  Gediu    
geina  geina    
gentar  genta    
gerau  gerau    
gievgia  geivia    
giuventetgna  giuventetgna    
glieud  gliut    
gonda  gionda    
Gonda  Gionda    
graun  graun    
grev  greiv    
guota  gueta    
enguttar  enguta    
ha  o    
haver  avai    
ier  eir    
iev  eiv    
influenza  influenza    
inimitg  inimitg    
ischiu  ischiu    
izun  uzun    
jeu  ju    
lag  lac    
launa  launa    
legramein  legramain    
lenn  lenn    
lenna  lenna    
leu  lo    
lev  leiv    
leventa

 leventa

   
lidimè  lidomè    
lieur  liur    
ligiar  liè    
ligiom  liom    
ligiongia  liongia    
luentar  luenta    
magliar  magliè    
magnuc  magnuc    
marcau  martgau    
marcladira  mercledira    
marenda  marianda    
maun  maun    
Medel  Meidel    
meder  meider    
mei  mè    
mèl  megl    
mesa  miasa    
mesaun  masaun    
miedi  miedi    
miervi  miervi    
mischla  mischla    
moviment  movimain    
mulestus  mulestus    
mussament  mussamain    
Mustér  Mustair    
naschientscha  naschientscha    
neidi  naidi    
ner  nair    
neu  no    
nevs  neivs    
niev  neiv    
nuorsa  nursa    
nuot  nuet   Quei fa nuot.
pagar  piè    
parents  parians   Ti has biars parents.
paterlier  pterleir    
patrun  patrun    
paun  paun    
pazienzia  pazienzia    
peda  peida    
pender  piander    
péra  paira    
perdanonza  perdenonza    
perdegar  perdegiè    
perschunier  perschuneir    
pertgei  pertgé    
pervia  pervia    
pigiament  pegemain    
pitir  piti    
piztgar  piztgè    
plaga  plaia    
plascher  plaschai    
plazzament  plazzamain    
pli  plé    
plievgia  pleivia    
predicant  prdicant    
preit  prait    
prer  preir    
preschientscha  preschientscha    
priedi  preidi    
priel  pregl    
primavera  permevera    
provediment  provedimain    
prudientscha  prudientscha    
puder  pudai    
pugniera  pugneira    
puorla  purla    
pusmaun  pusmaun    
puspei  puspè    
quendisch  quindisch    
remegliar  remegliè    
rieven  reiven    
risdar  resda    
rontsch  rontsch    
rugar  ruiè    
ruosna

 rusna

   
sabientscha  sabientscha    
saltar  suta    
santeri  sontari    
saung  saun    
saver  savai    
scala  stgela    
scher  schai    
schui  schui    
schuiala  schuiala    
schumallins  schumalins    
schurmigiar  schurmegiè    
scua  scua    
segar  siè    
sempel  sempel    
sentiment  sentimain   wavElla ha buns sentiments.
sentir  senti    
settember  setiamber    
si  se    
siado  sedo    
siglir  segli    
sin  sen    
smuldir  smaladi    
spieghel  speghel    
spiel  speil    
spigia  spia    
spitgar  spetgè    
sternem  sternem    
stierl  stierl    
stizun  stizun    
stuer  stuai    
suenter  sianter   Suenter mein nus on Mustér.
suga  suia    
sunscha  sungia    
suoschna  suschna    
suprastonza  suprastonzs    
surlischar  surleschè    
talent  talen    
tardent  terdien    
tauna  tauna    
tedlar  tecla    
tei  te    
temer  tumai    
tempra  tiampra    
temprament  tempremain    
temps  tiams    
tener  tanai    
tgei  tgéi    
tievi  teivi    
tiu  tiu    
ton  taun    
tratsch  tratsch    
tschaguola  tschagula    
tschenghel  tschainghel    
tschera  tschaira    
tscherescha  tschereischa    
tscheu  tscho    
tschiel  tschiel    
tschien  tschien    
tuor  tur    
tuos  tus    
tussegar  tussegiè    
uaul  uaut    
udir  udi    
uestg  uestg    
uffiern  uffiern    
ugau  uiau    
unviern  unviern    
uolp  uelp    
uorden  urden    
uors  uers    
uost  uest    
ustier  usteir    
utschi  utschi    
va  vo    
vargar  vargè    
veder  veider    
venter  vianter    
ver  vair    
viadi  vadi    
vieu  viu    
vieua  viua    
viseta  veseta    
vonza  vonza    
zatgei  zatgéi    
zavrar  zavra    
zuola  zula    
zuolc  zulc