Vocabulari tuatschin

VidluvrarVocabulari audio-digital
dil dialect da Tujetsch – dapli

La val ha cun sia situaziun geografica formau duront tschentaners ina vallada isolada, quei oravontut igl unviern. Aschia ei era il lungatg seformaus ad in dialect, il dialect da Tujetsch. Ni, il dialect tuatschin ei aunc il rest dil vegl lungatg romontsch discurrius ella Surselva. Muort l’isolaziun eis el semantenius ed ei oz l’atgnadad essenziala dils Tuatschins.
Quei project ha la finamira dad inventarisar, da conservar il dialect da Tujetsch en sia fuorma actuala. Pliras persunas, plaidan il plaid e fuorman cun quel ina construcziun. Previu ei era da registrar texts pli liungs, cuortas historias ni eveniments.

Plaid Tuatschin Pronunzia Construcziun
alzar  uza
amitg  amitg
anen  anain  wavanen wavEl vo puspè anain.
anguoscha  anguescha
ansiel  ensegl
arbagia  arbagia
ardiment  ardimain  wavardiment wavEl o el detg ardimain.
arpegiar  erpegiè
asch  aisch
aschi  usché
aschia  uscheia
ault  aut
aunghel  aunghel  wavaunghel wavMira tge bi aunghel!
avon  avaun  wavavon wavJu sun avaun baselgia.
baditschun  badetschun
bargir  bargi
bastiment  bastimain
bein  begn  wavbein wavQuei fo bégn.
bia  biè
biadi  beadi  wavbiadi
biara  bièra
biars  bièrs
bien  bien
bitschar  betschè La mumma betscha egl uffaun.
brenta  brainta El pur porta la brainta.
briec  briec
brutg  brui
buca  betga
bucca  bucca
buccada  butgèda Igl affon maglia ina buccada paun.
bugen  ugen
bugnar  bugnè
buis  guis
buliu  buliu Egl um enquera bulius.
bunamein  bunamain
buorsa  bursa
buora  bura
calger  calgè
caltschiel  caltschegl
calun  calun
camin  tgamin
caminada  tgaminada
candalier  candaleir La calustra schubregia il candalier.
car  tger Quei ski ei ualti cars.
cargar  cherge Il manual carga la carretta.
carschientscha  carschientscha Il graun ha ina buna carschientscha.
carstgaun  carstgaun Nus essan tuts carstgauns.
casa  tgesa Jeu mon a casa.
caschiel  caschiel
caschun  caschun
catschar  catschè Il vadler catscha ils vadials.
caultschas  tgautschas
caura  tgaura
cheu  co Cheu ei nuot da far.
clutschiera  clutscheira La clutschiera sesa sils ovs.
colur  culur
comba  tgomba
combra  tgombra
consequenza  consequenza Quei ha grevas consequenzas.
criec  criec
cugliada  cuglièda
cuntents  cuntians
cuolm  cuelm
cuolpa  cuelpa
cuort  cuert
cuosta/custar  cuesta
cuoz  cuez
cusadira  cusadira
cusrin  cusarin
dadens  dedains
denter  dianter
denteren  diantarain
dents  dians
di  de
diesch  deisch
Dieus  Diu
differenza  diferenza
duer  duai
dumengia  dumengia
dumiec  dumei
ei  è
ein  ain
emplenir  empleni
empristar  emprestè
en  ain
enconuschent  enconuschaint
endadens  aindedains
endamen  endemain
endirar  endira
ensemen  ensiamen
enta  ainta
entrar  entra
envidar  envida
enzatgei  enzatgéi
eri  ari
fai  fo
fel  fèl
fermar, fermein  ferma, fermain
finiastra  fenestra Siara la finiastra!
fiera  feira
figliel  feglegl
flugi  flugi
fontauna  fontauna
freid  fraid
fundament  fundamain
fuorcla  furcla
fuorn  furn
gada  ieda
gartegiar  gartegiè
gassa  giassa
Gediu  Gediu
geina  geina
gentar  genta
gerau  gerau
gievgia  geivia
giuventetgna  giuventetgna
glieud  gliut
gonda  gionda
Gonda  Gionda
graun  graun
grev  greiv
guota  gueta
enguttar  enguta
ha  o
haver  avai
ier  eir
iev  eiv
influenza  influenza
inimitg  inimitg
ischiu  ischiu
izun  uzun
jeu  ju
lag  lac
launa  launa
legramein  legramain
lenn  lenn
lenna  lenna
leu  lo
lev  leiv
leventa  leventa
lidimè  lidomè
lieur  liur
ligiar  liè
ligiom  liom
ligiongia  liongia
luentar  luenta
magliar  magliè
magnuc  magnuc
marcau  martgau
marcladira  mercledira
marenda  marianda
maun  maun
Medel  Meidel
meder  meider
mei  mè
mèl  megl
mesa  miasa
mesaun  masaun
miedi  miedi
miervi  miervi
mischla  mischla
moviment  movimain
mulestus  mulestus
mussament  mussamain
Mustér  Mustair
naschientscha  naschientscha
neidi  naidi
ner  nair
neu  no
nevs  neivs
niev  neiv
nuorsa  nursa
nuot  nuet Quei fa nuot.
pagar  piè
parents  parians Ti has biars parents.
paterlier  pterleir
patrun  patrun
paun  paun
pazienzia  pazienzia
peda  peida
pender  piander
péra  paira
perdanonza  perdenonza
perdegar  perdegiè
perschunier  perschuneir
pertgei  pertgé
pervia  pervia
pigiament  pegemain
pitir  piti
piztgar  piztgè
plaga  plaia
plascher  plaschai
plazzament  plazzamain
pli  plé
plievgia  pleivia
predicant  prdicant
preit  prait
prer  preir
preschientscha  preschientscha
priedi  preidi
priel  pregl
primavera  permevera
provediment  provedimain
prudientscha  prudientscha
puder  pudai
pugniera  pugneira
puorla  purla
pusmaun  pusmaun
puspei  puspè
quendisch  quindisch
remegliar  remegliè
rieven  reiven
risdar  resda
rontsch  rontsch
rugar  ruiè
ruosna  rusna
sabientscha  sabientscha
saltar  suta
santeri  sontari
saung  saun
saver  savai
scala  stgela
scher  schai
schui  schui
schuiala  schuiala
schumallins  schumalins
schurmigiar  schurmegiè
scua  scua
segar  siè
sempel  sempel
sentiment  sentimain wavElla ha buns sentiments.
sentir  senti
settember  setiamber
si  se
siado  sedo
siglir  segli
sin  sen
smuldir  smaladi
spieghel  speghel
spiel  speil
spigia  spia
spitgar  spetgè
sternem  sternem
stierl  stierl
stizun  stizun
stuer  stuai
suenter  sianter Suenter mein nus on Mustér.
suga  suia
sunscha  sungia
suoschna  suschna
suprastonza  suprastonzs
surlischar  surleschè
talent  talen
tardent  terdien
tauna  tauna
tedlar  tecla
tei  te
temer  tumai
tempra  tiampra
temprament  tempremain
temps  tiams
tener  tanai
tgei  tgéi
tievi  teivi
tiu  tiu
ton  taun
tratsch  tratsch
tschaguola  tschagula
tschenghel  tschainghel
tschera  tschaira
tscherescha  tschereischa
tscheu  tscho
tschiel  tschiel
tschien  tschien
tuor  tur
tuos  tus
tussegar  tussegiè
uaul  uaut
udir  udi
uestg  uestg
uffiern  uffiern
ugau  uiau
unviern  unviern
uolp  uelp
uorden  urden
uors  uers
uost  uest
ustier  usteir
utschi  utschi
va  vo
vargar  vargè
veder  veider
venter  vianter
ver  vair
viadi  viedi
vieu  viu
vieua  viua
viseta  veseta
vonza  vonza
zatgei  zatgéi
zavrar  zavra
zuola  zula
zuolc  zulc