Giachen Martin Hendry in emigrant d’avon varga 100 onns ell’America
da pader Vigeli Berther, Rueras/Mustér
en Ischi semestril Annada 60, nr 4, 1975
Giachen Martin Hendry ei emigraus cul tierz rosch Tuatschins ils 8 da november 1852. Cun el ein emigrai Giachen Martin Giacumet (=Jacomet) cun dunna e dus affons, il giuven Gion Antoni Beer, quels tuts da Surrein, e lu aunc il giuven Sep Ludivic Beer da Gonda, en tut siat persunas. Da lur viadi, da lur arrivada ella America e dils emprems diesch onns da lur dimora leu savein nus nuot. Forsa fuss ina u l’autra brev tscheu ni leu aunc avon maun, sche buca mauns da dunschalas, tschaffadas dalla pissiun da schubergiar, han fiers ellas el fiug. Mo ton pli interessantas ein las novas che Giachen Martin Hendry tarmetta en sia emprema brev als da casa.
Quella brev ei ina risposta ad ina brev dils da casa, scretta ils 25 da matg 1861 e retscharta suenter biebein in meins e miez. El era s’engaschaus sco schuldau ella Uiara dalla secessiun (1861-1865), la quala era erutta perquei ch’ils stadis dil sid levan sesparter dil nord. Sia emprema aventura ei stada la battaglia al flum Bull Run, nua che las truppas dil nord, ils Unionists, ein vegni batti ed han giu 380 morts e blessai ed in per tschien perschuniers. Ina victoria dils Unionists seigi stada nunpusseivla essend els 20’000, ils rebels (Confederai) dil sid denton 80’000.
Paregliein nus quels fatgs menziunai ella brev cuortamein cun l’historia, s’accordan els ualti gest cun la realitad. Mo gia lu veva la propaganda d’uiara surpriu la metoda dil stravagar quei che apparteneva las cefras. Suenter quei excuors guerril vegnan las novitads pli persunalas. El raquenta da ses amitgs romontschs dalla America:
Anton Zoller da Breil maridaus cun Barla Decurtins. Giachen Martin Hendry annunzia che otg Romontschs seigien en sia cumpignia, treis da Breil, dus da Glion (bab e fegl) e dus da Surrein Sumvitg. In seigi il Luis Miller, fegl dalla Carlina che seigi vegnius anen cun els. El seigi emprem litinent. Returnond alla realitad guerrila descriva Giachen Martin Hendry lur guardia al flum (Run) Potomac che fuorma ils confins denter il stadi Virginia (sid) e Maryland (nord).
Entira historia dil Giachen Martin:Giachen Martin Hendry
Mira dapli en America 1a part pagina 55!!