Noblezia oblighescha 2000

20 onns cumpignia da teater Rueras
Reto Schmid
Da Pastgas meina la cumpignia da teater si la cumedia classica Noblezia oblighescha da Moliere a Rueras, la 20avia dapi la fundaziun igl onn 1980.
Per nos antenants gudeva il teater ina gronda ed impurtonta valur da divertiment. Il teater era per els la televisiun ed il kino. Tec a tec ha la televisiun adina gudignau dapli impurtonza en nossas casadas. Quei ha menau leutier ch’ igl interess per il teater ei svanius considerablamein. Per in cert temps per part la fin.
Aschia era a Rueras. Pl baul era ei l’Uniun dramatica che fageva teater. Denton muort munconza d’interess han era els calau da presentar tocs da teater.
Suenter enzacons onns ha lu la giuventetena da Rueras puspei giu queidas da far teater. Quei han els fatg duront 3 onns.
Silsuenter han ils dus fargliuns Vigeli e Hubert Venzin fundau avon exact 20 onns la Cumpagnia da teater Rueras, ina gruppa senza statuts.
Sco regissur han ils dus frars «engaschau» lur bab Duri Battesta. El haveva gia menau reschia pli baul tier l’Uniun dramatica da Rueras sco era tier l’Uniun da giuventetgna. Suenter quater onns ha lu Hubert Venzin surpriu quei post ch’el fa aunc oz cun fetg grond engaschament e plascher.

Hubert Venzin ei dall’entschatta igl organisatur dalla cumpignia. El tscharna e translatescha ils tocs per la gruppa, ina lavur che drova bia temps e peda. Sco quei ch’el raquenta, legia el rodund 80 tocs ad onn entochen ch’el ha enzatgei adattau per sia glieud.
Il toc dad uonn «Noblezia oblighescha» da Molière ei in toc che pretenda grond engaschi dalla reschia sco era dils giugadurs e gidonters. Igl ei ina cumedia en treis acts cun in tec cant e musica.
In toc che ha giu sia emprema representaziun igl onn 1670. Ei setracta surtut ed en emprema lingia dil reh signur Jourdain che vul sut tuttas cundiziuns star a pér culs nobels. El empren da sunar e cantar, da saltar e da dar la spada. Tier in filosof studegia el la scienzia. Era refusa el il maun da sia feglia al giuven Cleonte mo perquei che quel appartegn buc alla noblezia giavischada…
Noblezia oblighescha, ina cumedia che lai emblidar bein enqual quitau da mintga di e che vul regalar ina sera da cuort’uriala.
La Tuatschina

«Noblezia oblighescha»
20 onns teater a Rueras
Il plascher, l’atmosfera, la cameradaria sco era il success carmalan adina puspei sin tribuna tier novas aventuras e quei dapi vegn onns. Entschiet ha tut igl onn 1980 cul drama da Marcel Dornier «Survetsch a Golgota». Il numerus publicum, la buna critica, las bialas uras da cumpignia han motivau da cuntinuar. La cumedia da Carlo Goldoni «Bia canera a Chiozza» che nus havein giugau igl onn sissu, ha schenghegiau a nus salas pleinas.
Aschia ei la cumedia daventada a nossa gruppa simpatica. L’elecziun da nossas cumedias (Il valser dalla carezia da Thornton Wilder; Secuglienaus da Risa Karhan; Las soras Haseldorf da Horst Vincon …) han dau a nus raschun e nossas fideivlas aspectaturas ed aspectaturs ein vegni stedi tier nossas representaziuns. Per nies giubileum da vegn onns Cumpignia da teater Rueras havein nus tscharniu ina cumedia da Moliére. 
Noblezia oblighescha
(Der Bürger als Edelmann, tetel original; Le Bourgeois gentilhomme). Emprema representaziun, ils 14 d’october 1670 a Chambord. Il reh Jourdain vul sut tuttas cundiziuns star a pér culs nobels. El empren da sunar e cantar, da saltar e da dar la spada. Tier in filosof studegia el la scienzia. El ei loschs ch’il cont Dorante ei aschi savens hosp en sia casa.
El tscherca la favur dalla marchesa Doriméne, denton il cont Dorante, il qual ei incumbensaus da consignar alla marchesa regals e daners da signur Jourdain, capescha da seprofitar dalla caschun. Era refusa el il maun da sia feglia al giuven Cleonte mo perquei che quel appartegn buc alla noblezia… noblezia oblighescha.
Molière (Jean-Baptiste Poquelin)
Moliére ei naschius a Paris igl onn 1622 sco Jean-Baptiste Poquelin, il fegl vegl dil marcadont da teppis Jean Poquelin. El ha frequentau la scola da gesuits «Collége de Clermont. Avon ch’el sedecidi per la clamada d’actur ha el studegiau ad Orléons giurisprudenza. Ensemen cun sia amitga Madleine Béjart ha el fundau igl onn 1643 igl «Illustre Théatre»; mo la truppa ha giu pauc success ed igl onn 1645 ei la societad da teater sedissolvida. Sinquei ein Moliére ed enzacons da ses amitgs s’euni cun ina truppa d’acturs e duront tredisch onns ein els viagiai tras la provinza (1645-1658).
Tier ina representaziun el Louvre han Molière e sia truppa plaschiu al giuven retg Ludivic il quitordischavel. Il frar dil retg ha surpriu il protectorat ed igl onn sissu ha Molière gudignau dil tuttafatg la favur dil retg entras pliras representaziuns da sias atgnas ovras, surtut cun las preziusas capriziusas (Les Précieuses Ridicules, 1659). Igl onn 1662 marida el la giuvna Armande Béjart. Duront il temps a Paris scriva Molière sez ils tocs e presenta els cun different success el teater dil Palais Royal. Ella cuort ha el giu da batter cun plirs adversaris, surtut cugl ambient ecclesiastic pervia dallas representaziuns dil Tartuffe ch’ein vegnidas scumandadas pliras ga. Igl onn 1665 ha il retg Ludivic sez surpriu il protectorat sur dalla truppa da Molière ed ha concediu ad el ina pensiun annuala. Sco actur era Molière in excellent interpret dallas grondas rollas en ses agens tocs. El ei morts igl onn 1673 suenter la quarta representaziun dil malsaun imaginau (Der eingebildete Kranke).

Casamai che Vus sedecidis da visitar ina da nossas representaziuns en nossa biala Val Tujetsch, sperein nus che nossa noblezia regali a Vus ina legra ed emperneivla sera.
Gasetta Romontscha

…………