Culastia speculescha 2008 - Historia Tujetsch

Partenza

Entir cudisch en fuorma digitala
Gion Antoni Aluis Hendry – il Luis
Calger Historia dalla schlatta
e famiglia Hendry
Tarcisi Hendry 2020

PAGINAS NOVAS
– Ustria a Bugnei
– Denter idilla e paupradad
– Recepts romontschs/americans
– In’aventura americana
– Tschamut e sia historia unica
– Avon 65 onns – 1951: Neiv gronda
– Unviern 1951 da Gion Antoni Venzin
– La construcziun dalla via 1860-1864
– Quens dils onns d’uiara
– Historia dalla scola (versiun nova)
– Il vischinadi da Sedrun
– Il vischinadi da Camischolas
– Il vischinadi da Surrein
– Tratga da pors Sedrun/Gonda
– Tratga da biestga Cavorgia
– Tratga da biestga Sedrun
– Societad da nuorsas Rueras
– Giuventetgna Rueras
– Cumpignia da mats
– Uniun da gimnastica Sedrun
– Diari Vigeli Giusep Beer
– Clutger-baselgia da Rueras
– Isonzas e cronica da Rueras
– Register dalla pleiv da 1881
– Il chischner
– Sontget Sontg’Antoni
– Sontget dils Gedius
– Tscheiver
– Brevs e plaids
– Tujetsch 2008
– Pleiv Tujetsch
– Rapports da vischnaunca
– Remarcas e notizias da PBB
– Fein a pastg
– Protocols da vischnaunca e cussegl
– Temps da pastur
– Uniun da Lourdes
– Confraternitad da s.Giachen
– Il Hotel Alpsu a Sedrun
– Document 1786 (Tschamut)
– Vischinadi da Tschamut
– Brevs d’Aluis Monn 1861-63
– Dil teater en Tujetsch
– La votaziun da 1938
– Latg e mèl flessegian
– Cronica tuatschina
– Grippa d’anno 1918
– Gottard encunter Lucmagn
– La vischala, il hafner da Bugnei
– L’influenza dils anno 1890
– Il vischinadi da Gonda
– Uniun da cura e traffic
– Ils ufficials
– Il Run da Sedrun
– Nodas casa
– Chor mischedau Rueras
– Register Archiv Pleiv Tujetsch
– Register digl Archiv communal
– Colonna dagid Tujetsch
– Ufficials
– Barschament da Selva
– Sten Nair – Sten Alv
– Il Drun da Cuolm da Vi

En quei che appartegn la schlatteina humana sai jeu dir, senza vuler flattar, ch’ils Tujetschins san vegnir quintai ella classa dils pli bials carstgauns dallas muntognas. Els ein da naschientscha bials carstgauns cun ina emperneivla colur alv-cotschna. Carschend si sespiarda denton la bellezia dalla natira tier biars, perquei ch’ins datga memia pauc la propertad vid ils affons, metta pauca peisa sin buns letgs, ventilescha buca las stanzas, fa quasi mai bogn, lai tractar, alzar, purtar e curdar els da tattas veglias.
Pader Placi a Spescha

Uoppen de Putnengia
Igl uoppen dalla vischnaunca ei in ligiom restont tiel casti da Putnengia, l’auter las restonzas, las miraglias veseivlas a Dieni. Igl onn 1939 ei la vischnaunca stada representada cugl uoppen dils de Putnengia alla exposiziun naziunala a Turitg. Cugl onn 1947 ei igl uoppen daventaus ufficilas per Tujetsch. Igl uoppen original sesanfla ella sala da dertgira ella Cuort Ligia Grischa a Trun. Egl original ei la punt denter las duas tuors empau pli cuorta.

Els onns 1950-1960 da nies tschentaner entscheiva la revoluziun sexuala ella Val Tujetsch. Meglieras aspectativas economicas lubeschan da far l’amur pli libramein. Las concepziuns prenupzialas s’augmentan sur 25% – l’illegitimitad a 2,5%. «Ina letg senza affons ei sco ina casa senza tetg». Tut ils maridai che spitgavan buc aunc, savevan tgei ch’els vevan da far. Mo in ni dus affons tunscheva lu nuota. Ei para ch’in cert diember vegneva pretendius. Perquei che pli tard ch’ina dunna maridava, pli fetg festginava ella da survegnir affons. La fritgeivladad dallas Tuatschinas ei adina stada fetg gronda. Tochen avon trent’onns naschevan intragliauter 6 affons en ina lètg – en quella vegliadetgna da maridar da 26- 27 onns ina detga massa!
Gieri Venzin Das Tujetsch von 1880 – 1980

Prospect e placat digl onn 1932. Dapli: Uniun da cura e traffic e Turissem

Brevs e plaids

Museum La Truaisch, Sedrun

La Culastia speculescha

………