Amur ed amicezia
Brev 01 __________________________________ AcT Sc 106
1900/01
Carissima!
Jeu vi pia prender la plema, schar liber mes patratgs e metter quels a pupi. Jeu haiel bia patratgs, mo quei sai jeu dir, buc in da quels ch’udess buc a ti, mia cara. Gl’entir di ora stat Tiu carin maletg avon mes egls. La sera avon che clauder ils egls s’absentescha miu spert aunc in’uriala per encurir si Tei en Tia per mei aschi cara combra. Jeu tschentel lura miu tgau sil plumatsch spel Tiu, profundeschel mes egls els Tes, laschel ruassar mias levzas sillas Tias – o tgei beadezia celestiala! – e sedurmentel en. Tgei dultschs siemis, tals patratgs han per cosequenza, sas Ti tezza s’imaginar. –
In quart suenter las tschun entscheiv’ei lu: Tling, tlong, tlang, tling – aha, il sac da patratgs ei puspei desnuas, e sco ils davos ch’eran ruclai ora giu la sera havevan udiu a Ti, audan era ils emprems che roclan ora giu oz. Miu spert ei aunc adina tier Tei en combra ed empiara Tei: Dormas aunc? Stai si e neu cun mei! – E gie, Ti vegnas, buca Ti persunalmein, mo bein Tiu carin maletg, e stas cuntinuadamein avon mes egls, formond aschia gl’entir di ora igl object da mes patratgs. — Tgi sa, sche quel ei vegnius stuorns la Cureisma, ch’el fantisescha aschi ortgamein?, pos Ti tertgar tier tetezza. – Na, quellas ortgas fantasias dattan perdetga da nossa carezia, la quala jeu haiel speronza che Niessegner hagi tschentau en nos cors. Vegli el era dar a nus la forza, ch’ella resti perseveronta, e che nus conserveien ella schubra entochen la mort! Perquei lein nus pia urar in per l’auter tier quel, dal qual ella vegn. Quei ei il meglier mettel per conservar ella e lu aunc in auter: Tedlar sin tschintschar, cussegliar e discussegliar dalla glieud nuot! – Na in tec turbelaus eis el schon vegnius la Cureisma, ch’el va ussa via ord las ortgas fantasias en religiusas meditaziuns, pos Ti puspei tertgar. Mo tgi che sa buca cungir la veta cun spass e dedatschiert, quel ei schon miez piars, tratgel jeu.
Ti teissies, lavuries e semudregies la Cureisma sco in pauper marter, hai jeu enderschiu. Mattei ch’entras barhar, sbatter e sfurzar aschi stravagant rumpien bein enqual fil. Mo vegnies perquei buca malidia e sevila, lai anzi vegnir endamen enzatgei auter, sco per exempel, ch’ei detschi in fil, il qual rumpa mai, sa tgi che vul lura strer e stilar vidlunder e sin tgei moda e maniera ch’ins vul. Quei ei numnadamein il fil, il qual ligia ensemen nos cors en perpetna carezia. – Havess el aber tonaton da scarpar, vid la quala pusseivladad jeu gnanc patratgel, sche tgei fuss ei: in ni l’auter ni omisdus stuess franc viagiar atras la veta cun in cor rut e fess, semeglionts ad ina bara viva. Detschi Dieus, che quei vegni buca ad esser il cass.
Probablamein ha quei stravagant teisser sfurzau e snervau Tia detta, ch’ella capescha forsa gnanc da menar la plema pli per scriver a mi enzacontas lingias e deponer quellas sil fixau biro postal: „Ualer“! Lein mirar. Anflel jeu il desiderau, lura perdun’a mi ils sura plaids, anflel jeu nuot, lura hai jeu da perdunar a Ti, e senz’in castitg vegn quei buc a daventar. Quel vegn a consister ell’emprema betscha dil seveser (emprema viseta), pil davos cass has Ti da dar quella, pigl emprem jeu. Vederemo! –
Sche jeu calel buca gleiti, sche dat quei aunc in’entira historia, e sche quella havess da fruntar aunc en auters mauns, ch’els Tes, sche dess ei duas. Pia adatg! A mi roclan ils patratgs bia pli spert e bein ord la plema sil pupi, che ord bucca. Perquei eis ei vegniu empau liung. Jeu haiel zvar speronza, che Ti seies buca unfisa da leger.
Tscheidiatsch eis Ti era stada in toc dalla vallada neuaden. Jeu hai cattau d’agur Tei tras ina rema clavau, che Ti eras en raschieni nua che duas vias sespartan cun ina paterliera, la quala haveva tuos ed infectau il lom, mo la lieunga per cletg buc. Halt! cun paterlieras vi jeu buca entscheiver en, schiglioc vegnel mez ora il pli grond paterlun. Cun cor battent hai jeu denton mirau suenter Tei quella sera, tochen che Ti eis stada stulida ord igl egl.
Inaga che quella lungurusa Cureisma ei alla fin e che quei regenter dil nord ha bandunau la tiara e fatg plaz al diu dallas flurs, vegnel jeu lura puspei cun grond desideri e legherment en Tia bratscha e gaudel puspei in da quels nunemblideivels muments, els quals ins dat e retscheiva carezia. Na, ussa vi jeu tuttina calar.
Jeu porschel pia a Ti el spert il maun, dundel in’egliada en Tes carins egls, tschentel mias levzas sillas Tias, sefetschel lura spert libers e clomel lu aunc tier a Ti: Conservescha a mi il custeivel scazi da Tia carezia, pertgei Ti sas che jeu vegnel a restar en perpeten.
Tiu Tei inexprimiblamein carezond
Monn Johann
Aunc enzatgei: Ti has ussa legiu quei cheu sura, miras avon tetezza e tratgas forsa: Tgi sa sche quel ha scret tut quei sco il cor da dictau, ni sch’el ha forsa era mo flattau e simulau il bia? – Mo jeu astgel dir sinceramein: Sche jeu havessel vuliu ni vulessel scriver tut quei ch’il cor dictescha, sche sesanflas la plema aunc uss denter ils treis dets e scrivess. – O, sche Ti savesses dar in’egliada en miu cor, savesses leger lien cun gronds bustabs il plaid ni plitost il num: Maria! – Aschi ditg sco miu cor batta, resta quei num gravaus en el, ed avon che far plaz ad in auter e batter per in auter, cala el si da batter. Engirond a Ti aunc inaga carezia e fideivladad entochen la mort, vi jeu tuttina calar per quella ga. Stai bein!
Brev 02 __________________________________ AcT Sc 106
Caserna Cuera, ils 16 da settember 1908
Mia cara!
Buca intressantas novitads intresseschan ni plitost stimuleschan mei da scriver a Ti mia cara in per lingias; na plitost il desideri d’exprimer ch’il survetsch militar hagi buca mess en emblidonza ils mes da casa, impulsescha mei leutier.
Nus da Tujetsch essan quasi tuts restai a Glion sur notg la dumengia sera. Sche l’aura e tut ensemen va vinavon aschia, sche survegnin nus in bien cuors. Jeu sundel egl emprem Zug cun bunamein tuts da Sumvitg. Ils da Tujetsch ein uonn tuts ensemen el IV Zug.
L’aura ei leu buca dil tut favoreivla per far risdiv. Sepren buc en perquei, gl’ei caussas che vargan quei. Sin dumengia sera ni sil pli tard sin gliendisdis tarmetta empau carn e caschiel, pertgei mardis marschein nus naven e stuein nus probabel maner ordaviert duas notgs. Mo igl emprem scriva sche Vus essas tuts sauns e co ei va cun Tei il carstgaun ect. Jeu siarel pia salidond e bitschond Tei cordialmein.
J. Monn
I Zug I Comp.
Batt. 20
Brev 03 _________________________________ AcT Sc 106
Camischolas, ils 13 da settember 1902
Carissim Gion Felici!
Probabel per la davosa ga scrivel jeu a Ti in per lingas avon ch’arrivies tier nus. Cun legherment hai retschiert ier sera ina carta legend che segies sauns e da bien humor. Jeu ed il pign essan schon da bia dis buca bein. Il pign ha ina sgarscheivla tuos di e notg ei tut cunaura ed ha aunc survegniu la scarpatta; entras quei eis el pli nauschs e vesa ora pli mal. Nus vein malaura naven da mesjamna ed ei para da vegnir plaun biala.
Questa jamna han la glieud saviu far pauc risdiv, zuar giu han ei bia senza fin. Jeu stoi probabel trer ora glin questa jamna. Ier ei stau venderdis, vein nus giu il latg, il bab leuvi ha priu la sonda e cun quei ha el era caschau da nus. Oz ils 13 la damaun las 5 ei Hans Giachen era ius cun la nossa genetscha. Sur dils vadials sai jeu tschintschar pauc, oz ei Sep da Dieni puspei turnaus ed emprau tgei Ti hagies scret, jeu hai teniu sin 14 ½ ed ira sin 14 sai jeu schon aunc vegnir giu per mardis cul Berther da Rabius vegn. Mardis van ei cun pli che 30; a Camischolas han ei cumprau tuts, resalvond ils 2 nos e quel da Catriner. Il Sep ha detg ch’el hagi dumandau 8 per el. Il Giachen Giusep da Sedrun ha era vendiu al Hans Giachen duas vaccas bienmarcau, jeu crei ina 25 e l’autra 22. Jeu spetgel vess sin tiu retuorn, hai schon dumbrau biaga ils dis. Sche mo Ti stas sauns ed has buca memia schliet, gl’auter varga enzaco mintga di. Quels dis che Ti eis staus naven, has Ti scret aunc biena savens, aber memia pauc. Ti astgasses schon scriver ina brev ina ga. Ils biars ch’han scret han lamentau quei ch’ins ha udiu ch’ei hagien hefti dano Ti che laias adina plascher ton bein quei survetsch militar, eis secuntentaus tochen uss bein. Tarmettal cheu in tec carn secca, quei pos Ti schon vertir quels dis, vegn matei schon hefti. Cu Ti tuornas vein nus matei aunc da far bia risdiv, sch’ei cuntinuescha quella schliata aura. Denton fineschel jeu miu malscriver e salidel tei cun in qual b. e biars salids sin in legreivel seveser da Tia en perpeten carezonta
Maria Nescha
O scriva aunc in per ga silmeins.
Scriva sche Ti has survegniu e cura Vus vegnis, il pign lai encrescher buca pauc per Tei, el mira tut curios, tgisa co el fa cul vesa Tei – era sco jeu.
Brev 04 _________________________________ AcT Sc 106
Camischolas, ils 9 da settember
Miu car Gion Felizi!
Essend, ch’jeu anflel in di da buna peda, il di dil Segner, sche vi jeu scriver in per lingas, schegie ch’jeu sun buca amatura da quella lavur. La carezia visavi tei lai buca impedir da far quei. Havein retschiert la meila, ils calzers, e viu che ti segies sauns. Il medem savein era nus notificar ussa. La jamna vargada ei Rosa buca stada bein. Ins ha temiu ch’ella vegni puspei malsauna sco vidavon. In di eis ella stada en letg quasi tudi. Oz eis ella ida a messa e suenter giu Surrein. Dad ira giu Surrein eis ella nuota malsauna, capeschas schon mei. Tscheu ha era fatg horribel cauld ch’ins astgava strusch ir orasut. Ils risdivs en gleiti alla fin, resalvond il nies. Jeu laschel sura a ti. Mias forzas ein stadas fleivlas ed hai fatg pauc. Il bia sundel persula sil frust e quei sas schon tgei po ruchegiar. La Rosa sai buc sch’ella vul buc ni po buc. Cu mia sanadad lubescha, sche fetschel mintga di empau. Ils nos vi Zarcuns han saviu gidar nuot essend il bab buca bein. El selamenta mintgaton trest sur siu sesanflar. La sanadad va surtut, las lavurs vegnan schon rugladas. Jeu hai schau via empau sco ha vuliu. Tagliau mal ha ei senza negina fin. Jeu sai mai da quellas barbarias, tut che selamenta.
Tgei stuer semudergiar sch’ins ei persuls ed aunc buca sauns, per lura vegnas ti endamen pli bia. Jeu hai buc emblidau via in di Tei en mias schuahas oraziuns, cunzun cura ch’jeu hai giu caschun dad ir a messa, ch’il bien Diu laschi turnar puspei saunamein a casa. Ei vegn fin.
Jeu entscheivel a survegnir pli lev. Ils dis entscheivan ins dumbrar. Novitads sai jeu neginas grad ussa. Il G. Giusep lai salidar da cor Tei. Has caschun da ver il Lucas, sche sas ti salidar el per mei, jeu laschi engraziar fetg.
Ussa vi jeu calar da scriver. Ti vegnas franc unfis da leger quei scrivem, aber seigies leds che Ti has aunc ina dunna che scriva; grad schi tgunsch savess jeu esser en in auter liug.
Denton lein mai emblidar via Diu. Lein engraziar ad el mintga di per il bien ch’el ha fatg cun nus.
Digl emprem di che nus essan vegni menai ni ligiai ensemen entochen la davosa sera da nossa veta, che nus vegnin separai. Lein pia viver quels ensemen dis che Niessegner lai en buna pasch ed era surportar enqual menda in per l’auter per amur da Diu.
Jeu fineschel ussa miu scriver forsa per la davosa ga e cu Ti legias quella brev, vai jeu speronza era da ver novas da tei. Embratschel e siarel enten miu cor tei. Sin in legreivel seveser puspei. Cun mes pli cordials salids da tia pli carezonta
Maria Monn
Seigies schi buns e scarpa quella brev
Brev 05 __________________________________ AcT Sc 106
Camischolas, ils 6 da settember
Miu carrissim!
Avon in per dis hai jeu retschiert novas co ei mondi cun Tei. Sundel lura vegnida sil patratg da buca far spitgar memia ditg da dar novas co ei mondi cun nus. Jeu ed il pign essan adina nies gatti, il pign ei leghers e da bunaveglia sco adina. Cu Ti tuornas quella ga sundel jeu forsa enzatgei dapli, has. Nus vein giu bialaura il mardis e tochen il venderdis sera, lura ha ei entschiet a draccar sco ei vess mai pluiu. Risdiv ha la glieud fatg empau quels dis. Jeu vai era fatg aschia quei che mias forzas han lubiu. Il frust sper casa, las Rueras, il Curtin, la Vanschalla ed il Plaun sper clavau da Camischolas Sura, vai jeu dumignau en quels dis, aber vai stuiu seduvrar. Sil venderdis sera stuevel ver ora giu la vacca e sin sonda damaun esser a Sedrun pervesida, denton vevel jeu aunc giu ina massa risdiv ed ei vegneva malaura e vevel mal da far, negin che vess fatg quei survetsch – tier pagar. Hai rislau en tut miu risdiv e silsuenter ida lura tard mezza tochen Dieni ch’ei era bunamein stgir. Per cumpissiun encunter mei ha Sep schau ira siu buob per ella, jeu sun lura ida encunter zacuras da notg, el ha spargnau a mi in grond strapaz. Ussa eis ella bein naven, era grassa ch’ella pudeva strusch en dad esch nuegl. Per nos vadials ha Sep da Dieni cun in marcadont fatg dumandar prezi. Dumandau vai jeu e mess si han ei mo 13. Jeu vai lubiu per 14 ½ , silsuenter ein ei turnai duas ga ed jeu hai buca dau, ei seigien memia magras, ha il Sep detg, dapli tegn jeu ch’ei detschien buc e per quei dein nus era buc. Sch’ei vessen dau 14, lura savess ins patertgar auter. Eis Ti cuntents mo per 13, sche prendan ei schon aunc. Ei han detg che jeu duessi scriver a Ti e mirar tgei Ti detschies. Zarcuns e Camischolas han ei vendiu biars, aber buca grad schi pauc. Denton quei stat sura a Ti, fai sco anflas per bien. Jeu hai schau encrescher fetg per Tei, dumbrel mintgadi ils dis e vesel ch’ei vegn dil meins. Tochen jeu scrivel quella brev, stat miu car pign visavi mei e lai dar si „lahens“ e di sco el sa bab. Dumengia vargada sundel jeu e Giachen Giusep stai si Stavel da Nuorsas a rischlar, ida si sun jeu bugen quei di, mo ch’ei mondi via empau la uriala e vein rischlau 11 blahs fein. Jeu sai pauc auter tgei scriver, novitads sai jeu neginas, cu jeu sai enzatgei sche scrivel. Jeu legel pli bugen cu Ti miu car tarmettas. Havesses Ti basegns da magliar ni resti, lura scriva, vi jeu tarmetter. Jeu engraziel per il paun e per la biala carta e spetgel ton pli gleiti novas.
Cordials salids e betschs da tiu car pign e da tia adina carezonta
Maria Nescha Monn
Scarpa quella brev, buca per mal da miu scriver, lai era vegnir tier in salid al Lucas
Brev 06 __________________________________ AcT Sc 106
Miu carrissim!
Jeu laschel sentir Tei mes patratgs sco il miu nuncivilisau spért dictescha e per il miu meglier vuler encunter Tei. Per grazia da Diu sundel da present en ualti buna sanadad, haiel speronza che quellas paucas lingas anflien era miu carrissim en il medem stan e da bien humor. In grond temps ei passaus, che nus essan bucca serisdai, dil rest fussen per mai stai sufficients mo in per plaids per cuntentar miu cor, aber quei ei stau adumbatten, enzatgei dapli hai jeu survegniu avon in bien meins. Savens haiel patertgau vid il grev comiau, il qual fageva aunc adina batter pli fetg miu cor, cuntentar quel sa mo il perpeten desideri suenter tei, sch’igl ei la veglia da Diu sco la nossa e quei lein nus rugar ch’ei daventi, pertgei senza lezza pudein nus nuot. Ei allegra mei ch’il di nua che Ti miu carrissim havevas empermess da scriver enzacontas lingias ei arrivaus. Miu pli grond desideri fuss quel ch’jeu savessel plidar cun Tei e star sper miu carrissim, denton saiel jeu seconsalar cun igl avegnir, buc in di, gie gnanc ina ura eis Ti staus ord memoria e co savessel jeu pomai emblidar via tei, negin cor fuss staus per mei aschi carezaus sco il Tiu e grad mo per quel batta il miu di e notg. Mia carezia ei stada venala a negin deno per la Tia. Pil cass, che Ti miu carrissim daventasses malfieivels, fuss mia carezia stada schenghegiada ina gada, aber buca pli, pertgei dus cors ni sai jeu ni vi jeu carezar. Denton dattan a mi buc en il tgau schi spert da quels patratgs, denton fuss ei schon pinau per metter dapart enqualga in l’auter, quei vai jeu exprimentau. Surtut miu carrissim, hagies buca per mal, Ti vesses franc buca raschuns, pertgei ei vegn dad in cor, che contristescha segir buca Tei. Jeu spetgel vess cu Ti vegnas ora tier mei, forsa che has mess en la brev cura, basta pli gleiti e pli bugen. Vai scret quellas lingias questa sera, havessel buca saviu schar vegnir dretg avon e perquei sai jeu era buca scriver tut quei ch’jeu vevel el senn. Mias fuolas fussen aunc buc aschi grondas, aber quellas dils auters, Ti sas schon bein avunda cura ch’ins ha malsauns dat ei da far e per da quels motivs lai ins buca star mal, sche mo ei vegness meglier cun la Cristgina, aber gliez lein nus schar sura ad in auter, per cuost e breigia vein nus nuota schau muncar.
Retscheiva denton melli betschs e salids da Tia carrissima ed en perpeten carezonta.
Brev 07 __________________________________ AcT Sc 106
Camischolas, ils 19 da settember 1908
Miu carissim!
Cun grond plascher vai jeu retschiert ier sera la Tia brev. Senza fallir tertgavel, che Ti tarmettessies sil pli tard la gievgia.
Nus essan tuts sauns e fagein prova! Havein tscheu adina bialaura. Igl emprem dalla jamna vein nus giu ina purgina ch’ei stada mender che la neiv. Tut ei stau madirau glins ed èrs. Il risdiv va prest alla fin. Ils biars han finiu. Jeu hai fatg mintga di empau, aber senza miu agid va ei plaun. Sco jeu hai viu en, fa negin not da gidar tier supplicar. Oz ei sonda e hai risdiv per ils frusts, tochen 2 blahs havess jeu pinau en per schar ira Tei cun els, aber speronza cu Ti tuornas ein ei naven. Tut quei che dat tschaffen a mi ei quei ch’ei vegn prest fin. Mintga di sun jeu schi cuntenza ch’igl ei puspei vegniu sera. Sur dil militar sai jeu scriver pauc. Sun aunc buc in di stada a Sedrun naven da dumengia. Ins vesa zuar mintga di per praus e pastiras sittond e manevrond. Sco ins auda seigi ei fetg hoflis umens, ei selamentien ch’ei seigi aschi scart da mattauns a Sedrun.
Quels dis ni plitost las seras seigi ei in ver parvis ni silmeins in paradis plein glieud e spir sunar, saltar, cantar, tochen ch’ei vegni dis. Ils ustiers ein fetg cuntents, ei cuozi mo memia pauc. Il Luis ei era mitschaus in di a Sedrun, denter il militar per gidar a magliar ils macaruns, quei fuss schon aura per el e perfin per il carstgaun e marion, els han survegniu in di cun caschun „schunbalat“ dils musicants, ei schavan veramein plascher quels affons. Sur dil latg ein plirs nuota stai cuntents che Ti hagies buca saviu dar, negin hagi cumandau quei dano il president ed ussa ha il militar buca sefutrau per il latg. Ei hagien ina puorla, sai buca co ins numna, ch’ei stoppi era far per latg. Ei vegn tut dau uorden quei ed auter mo daners. Ils mess a Sedrun miravan era a vegnend novas da Tei, pos dar part alla mumma, cun in paun forsa ni schiglioc. Damaun vein nus il Bettag, quei ei il di da rugar ed engraziar. Jeu vegn era a schar vegnir endamen Tei principalmein, che Ti sappies puspei turnar saunamein tier nus ed anflies nus era tuts sauns.
Jeu vi pia calar cun miu scriver ed ei tucca buca da scriver savens ni a mi ni a Ti sche nus sescrivin mo mintga 8 dis. Jeu spetgal da Tujetsch puspei novas ton pli spert. La carn survegnas Ti era prest suenter la brev.
Salidel pia tei cordialmein
Restond tia carezonta Maria
Brev 08 __________________________________ AcT Sc 106
Laupen, ils 9-IX-1906
Mia carissima!
Schegie ch’jeu haiel retschiert entochen ussa neginas autras novas da Tei, vi jeu scriver enzatgei pauc da mei. Sauns sundel sco adina. Ils dis vargai havein nus giu stermentusas caliras, mo dasperas zuar buca hefti. Quels da Tujetsch ein tuts sauns. Sulettamein il Sep Antoni Monn (frar dalla Rosa) ei oz (pervia da mal ils peis ed ina comba) vegnius el spital. Ussa cuoz’ei paucs dis pli. Gievgia sera probabel enzacuras arrivein nus puspei a casa. Selegra che Tiu um retuorna puspei saunamein e retscheiva dad el in betsch e mellis salids
Monn Gion Felici
Brev 09 __________________________________ AcT Sc 106
Zug, ils 2 da settember 1902
Cara Maria!
Essan gia la dumengia sera arrivai ventireivlamein a Cuera; jeu e Berther Vigeli da Zarcuns havein giu loschi tier Beer Fridolin e la damaun solver tier Beer Gabriel. Gl’ei stau cauld da vegnir engiu e per consequenza gronda seit. Igl 1. da settember essan stai leu a Cuera; buca giu hefti. Oz ils 2 essan i in grond toc culla viafier, suenter in toc a pei ed essan per questa notg cantomentai ella caserna da Zug. Damaun marschein nus a Root, cantun Lucerna e stein leu per enzacons dis. Hai mess silla posta questa sera in pac cun ina camischa, libroc ed in per caltscheuls.
Maglias e resti maunglas per ina ga buca tarmetter. Novitads co ei va leu cun Tei ed il pign ed il far risdiv spetgel aber.
Cordials salids e betschs a Ti ed al pign.
Tiu adina carezont
Monn Johann Felici
Brev 10 __________________________________ AcT Sc 106
Cuera, ils 9 da settember 1900
O mia carissima Maria!
Gl’ei ussa in onn che nos cors han anflau in l’auter ed ein s’empermess tier perpetna carezia e fideivladad. E co stat ei ussa suenter in onn cun quella carezia e fideivladad? „Dieus seigi ludaus! Bein stat ei!“ sai jeu dir e Ti era il medem. Nos cors han serrau ina ligia, la quala negina pussonza dil mund vegn a rumper. Vegli era Dieus, il Tutpussent a dar a nus fermezia da buca rumper ella.
Ti has forsa marveglias co ei passa cun mei tscheu ella veta militara. Ti poss forsa tertgar: O quel fa bugen militar e ha buca bia regurdientscha da mei. Ei quei il cass, sche vas Ti denton en èr. Gl’ei ver, jeu fetschel buca nuidis militar, mo miu spert ei tochen uonn aunc mai staus schi bia absents tiel survetsch militar sco quei ch’igl ei grad ussa il cass. Di e notg sgulatscha quel sur cuolms e vals si tier tei e sesparta da Tei mo cun encarschadetgna. Mo jeu vi seconsolar, ei cuoza buca ditg, ch’jeu sundel puspei en Tia vischinonza, mia carissima, e saiel pigliar a Ti entuorn culiez ed exprimer mia carezia cun biaras e cauldas betschas.
Dil rest sundel jeu sauns e sperel ch’era Ti seigies il medem. Dil hefti saiel jeu entochen ussa buca selamentar, sch’ei vegn buca mender sche va ei schon. Ils 12 d. q. mein nus naven da Cuera tochen Maienfeld a pei e da leu naven tochen Wallenstad culla viafier. Suenter vegnin nus lu tochen giu el cantun Turitg tiels manevers dalla 6avla e 7avla divisiun. La sera dils 18 vegnin nus puspei ad esser a Cuera e gl’auter di vegnin nus libers per serender si ella cara Val Tujetsch, la quala ei per mei mo dapi in onn aschi cara.
Jeu less aunc advertir Tei da buca semudergiar e sesfurzar memia fetg cul far risdiv. Seregorda che Tia sanadad ei aunc per enzatgi auter custeivla e preziusa.
Autras novitads che havessen valeta per Tei, sai jeu buca relatar. Il Lucas ei el medem Zug cun mei ed ei cun excepziun d’ina schluppadira en in pei era sauns.
Seigies pia melli ga salidada e retscheivas da Tiu carissim numerusas betschas e carinas egliadas e seregorda da mei tier quel che ha ligiau nos cors. – Stai pia bein carissima e scriva in per lingias ed adressescha quellas a
Monn Johann Felix
Corpor. I Zug I Companie
Batt. 90 Chur
Salida era la mumma per mei!
Brev 11 __________________________________ AcT Sc 106
Carissima!
Il di dils auguris, dils giavischs e dallas gratulaziuns ei cheu. Tgei dei jeu augurar e giavischar a Ti sin quei di ? – O, sch’jeu lessel exprimer en scret, tut ils numerus plans e patratgs ch’occupeschan pervia da Tei di e notg miu spert; tut ils dolorus e legreivels sentiments ed intims giavischs e desideris, ils quals penetreschan e fan batter pli ferm miu cor per Tei, gie, lura savessel jeu scriver in entir cudisch e buca mo enzacontas lingias. – Per quella ga denton, vi jeu concentrar tut quels sentiments, giavischs e patratgs mo en dus plaids, ils quals jeu giavischel dacormein a Ti ed a mi, ed ils quals secloman:
«Fideivla carezia.»
Retscheiva denton melli betschs e salids da Tiu en perpeten carezont??? – ah, gie, Ti sas bein avunda tgeinin! – Gl’ei quel al qual Ti has detg inaga sin esch-casa tiel grev comiau: O, sch’jeu savessel vegnir cun Tei!» ed il qual ha rispundiu a Ti: «O, inagada sas Ti vegnir e lu era star cun mei!» –
Brev 12 __________________________________ AcT Sc 106
Flums, ils 30 d’avrel 1906
Mia cara!
Selubeschel da scriver l’emprema ga mo cun rispli. – Nus essan gl’emprem di i mo tochen Glion e stai leu sur notg. Gl’auter di essan stai Cuera. Il di suenter essan vegni tochen Flums, per part a pei, per part culla viafier. Tochen sonda stein ussa leu. Culs dis a Flums essan nus fetg cuntents. Fetg buns cantonements, buna cuschina e leva lavur. Il Lucas ha giu discletg da vegnir partius en culla quarta cumpignia. Sauns ein aunc ussa tuts ils Tujetschins. – Tarmetta ussa ton pli spert sils proxims dis in tec caschiel grass e carnpiertg. Scriva co ei passa leu cun tei, ils pigns e sche la Rosa ei vegnida.
Salidond Tei cordialmein restel Tiu Tei adina carezont
Monn Gion Felici
L’adressa ei M. J. F. Wachtm.
I Zug I Comp.
Feldpsot Batt. 90
Brev 13 __________________________________ AcT Sc 106
Ilanz, den 25.11.190..
Mia cara!
Essan arrivai oz a Glion e stein ussa cheu 7 tochen 8 dis. – L’aura ei buca buna e fa empau freid. Dumengia ed otg essan nus a Mustér. Sch’ei dat tonta peda, sche vegn jeu a visitar Tei quei di. Scriva ton pli spert co ei stat e tgei aura ei fa leu. Probabel haveis giu leu neiv. Ei semeglia empau liung e va plaun vinavon il temps cun quei battagliun. Ussa a Glion semeglia ei empau pli cuort.
Cordials salids da Tiu Tei carezont
Monn Gion Felici
L’adressa ei: Monn J. Felix Wachtm.
Batt. 93 I Zug III Comp.
Ilanz